| Description |
Then là một hình thức sinh hoạt văn hoá tín ngưỡng lâu đời của người Tày Cao Bằng. Then là những khúc hát, điệu múa thuộc thể loại dân ca nghi lễ, được sử dụng trong các lễ cúng chữa bệnh, giải hạn, cầu mùa, lễ cơm mới, lễ cấp sắc… do những người làm nghề Then thực hiện.
Trong quá trình thực hiện nghi lễ Then, các thầy Then sử dụng những đạo cụ như đàn tính, chùm sóc, quả sóc, lệnh bài, thần xích, dây bùa hộ mệnh, mõ cá, thẻ âm dương, trống, chiêng, nạo bạt, bàn chông, bàn nan…
Phân loại then theo hình thức thể hiện, có then quạt và then tính. Then quạt ra đời trước then tính. Giai điệu then quạt chậm, kéo dài trong khi then tính có giai điệu nhanh, dồn dập. Then quạt không có nhạc đệm; then tính có nhạc đệm từ đàn tính, chùm sóc, quả nhạc.
Phân loại then theo nội dung, có then kỳ yên và then lễ hội. Then kỳ yên bao gồm làm Then, cầu yên, cầu chúc. Then kỳ yên gồm các cung đoạn: thổ công, phát pang, thần linh thổ địa, mồ mả, vua bếp, tổ tiên, bắc cầu, cầu hoa, mụ, giải hạn, hội đồng, tam bảo, vua, khảm hải.
Then lễ hội được thực hành trong các dịp lễ cầu mùa, vào nhà mới, cấp sắc, cốm, lẩu then. Then lễ hội gồm các cung đoạn: giải uế, khảm hải, ca bốn mùa, tức bách hoặc phủ thu quạt, pụt luông (chúa của thần nông), nhà phép, hội đồng, tam bảo, chợ tam quang, vua cha…
Trong các nghi lễ then, then cấp sắc là diễn xướng đặc sắc nhất, trong đó các thầy then thể hiện hết mình qua múa, diễn trò, nhập đồng, v.v. , đặc biệt là các điệu múa then mang tính nghệ thuật tinh tế. |
