| Description |
Nghi lễ Then là một sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng lâu đời, không thể thiếu của đồng bào các dân tộc Tày, tỉnh Hà Giang; là một dạng trường ca tín ngưỡng của người Tày nơi đây, do những ông, bà Then thực hành chính, gắn với năng lực tìm “khoăn” (hồn), có khả năng dẫn ma lên Mường Trời. Then phải có “căn số” và là người trong gia đình có truyền thống làm Then.
Các nghi lễ diễn tả hành trình thầy Then (là các ông Then, bà Then) đi từ Mường Đất lên Mường Trời, qua các cửa dâng lễ vật và cầu mong những điều tốt đẹp nhất cho người dân có sức khỏe dồi dào, cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Mường Trời là nơi ở của các vị thần linh, có sức mạnh siêu nhiên, không phải ai cũng có đủ năng lực để lên được Mường Trời. Ở Mường Đất, chỉ có các thầy Then là người có khả năng đặc biệt, có thể lên được Mường Trời. Do vậy, thầy Then là nhân vật kết nối giữa thế giới bên trên (thần linh) với thế giới con người. Tùy theo mục đích mà thầy Then sẽ bày mâm lễ và đọc lời khấn trước bàn thờ Then, tổ tiên hay các vị thần bản địa khác nhau.
Trong quá trình thực hiện các nghi lễ Then, các thầy Then thường sử dụng những đạo cụ như: đàn tính, chùm sóc, quả sóc, lệnh bài, thần xích, dây bùa hộ mệnh, mõ cá, thẻ âm dương, trống, chiêng, nạo bạt, bàn chông, bàn nan…
Phân loại theo hình thức thể hiện, có Then quạt và Then tính, trong đó Then quạt ra đời sớm hơn. Phân loại theo nội dung, có Then kỳ yên và Then lễ hội. Mỗi dòng Then, mỗi vùng Then có những quy định về thực hành, làn điệu khác nhau để chuyển tải nội dung câu chuyện ở mỗi chặng đường Then. Các nghi lễ chính Then làm gồm cúng chữa bệnh, giải hạn, cầu mùa, cất sắc. Hà Giang hiện có khoảng 60 bài cúng. Đặc biệt, Then cấp sắc được coi là nét đặc trưng văn hóa của người Tày, Hà Giang.
|
