| Description |
Khèn: tiếng Mông gọi là Krềnh, gắn với sự tích buồn nên ban đầu họ chỉ dùng khèn thổi và thay cho tiếng khóc trong đám ma để tưởng nhớ người chết. Dần dần, họ đưa vào các dịp lễ tết (tết năm mới, mừng nhà mới), đám cưới, hội hè (Gầu tào, chợ phiên),…Nguyên liệu thường là trúc, gỗ thông hoặc gỗ pơ mu núi đá.
Khèn Mông thuộc bộ hơi, gồm hai bộ phận là bầu khèn làm bằng gỗ cây thông núi đá (Zưx Cxôngx) và các ống trúc gọi là Xôngz trơưv. Cây khèn có 6 ống trúc nhưng có 7 cái lam đồng (lưỡi gà). Các đoạn trúc của khèn Mông Hà Giang thẳng và ngắn hơn so với khèn Mông ở Lào Cai, Lai Châu, Điện Biên. Bầu khèn được khoét 6 lỗ để đút 6 ống trúc. Đầu ống thổi khèn có lam đồng (lưỡi gà).
Kĩ thuật thổi Khèn: người thổi phải dùng hai bàn tay giữ Khèn, đồng thời các ngón tay bịt các lỗ lại. Hơi thổi vào Khèn sẽ xuyên qua lưỡi gà phát ra âm thanh. Khèn Mông không đủ 7 nốt nhạc nên phải sử dụng kĩ thuật bấm, nhả các nốt Khèn tạo ra âm cộng hưởng để tạo thành tiếng, âm thanh, thành bài khèn.
Khèn có thể thổi ra hoặc hít vào. Ban đầu khèn chỉ dùng để thổi, về sau họ đã sáng tạo thêm những điệu múa. Động tác múa khèn rất phong phú. Múa đôi trai - gái thường đá gót chân vào nhau, lướt đều và đổi chỗ cho nhau. Động tác khó nhất là vừa ôm Khèn vừa lăn mình, nhảy điệu “đá gà”, “đá ngựa” mà tiếng Khèn vẫn kêu không dứt. Khèn gắn với tín ngưỡng và là vật thiêng trong các nghi lễ của người Mông.
. |
