| Description |
Tản Viên Sơn Thánh hay còn gọi là Sơn Tinh là vị thánh liên quan tới truyền thuyết về chống chọi với thiên nhiên, với giặc ngoại xâm giữ gìn đất nước, là một trong “tứ bất tử” của thần linh nước Việt. Tín ngưỡng phụng thờ Tản Viên Sơn Thánh bao trùm một vùng không gian văn hóa rộng lớn khu vực Đồng bằng Bắc bộ, trong đó đậm đặc nhất là vùng Xứ Đoài (mà vùng lõi là huyện Ba Vì).
Tục thờ Tản Viên Sơn Thánh được người dân huyện Ba Vì - Hà Nội thực hiện trên 100 di tích trên địa bàn, tiêu biểu là cụm di tích đền Thượng, đền Trung, đền Hạ (thuộc địa bàn hai xã Ba Vì và Minh Quang), đình Tây Đằng (thuộc thị trấn Tây Đằng), đình Thụy Phiêu (xã Thụy An), đình Khê Thượng (xã Sơn Đà).... Hàng năm, vào rằm tháng giêng người dân địa phương tổ chức lễ hội với các nghi lễ, văn tế nhắc lại công trạng của vị thánh. Trong phần lễ, thủ nhang (người đại diện cho nhân dân trong vùng) sẽ đọc văn tế nhắc lại công trạng của Tản Viên Sơn Thánh trong không khí trang nghiêm, trong đó đặc biệt nhấn mạnh sắc phong với những mỹ hiệu tôn. Phần hội có nhiều trò diễn mang tính truyền thống thượng võ và cần cù, sáng tạo trong lao động của nhân dân, như múa lân, múa rồng, chơi đu, đánh vật, chọi gà, bơi thuyền, bắt vịt, đi cầu leo... Những hoạt động này đều nhắc lại công tích của Tản Viên Sơn Thánh trong việc dạy nhân dân làm nghề nông và luyện quân…Vào ngày mùng 6 tháng 11 âm lịch, huyện Ba Vì tổ chức lễ dâng hương tưởng niệm ngày hóa của Đức Thánh Tản Viên.
Ngoài lễ vật thông thường như gà, lợn, xôi, rượu, hương hoa thì mỗi nơi thờ Tản Viên Sơn Thánh trong các kỳ tiệc lớn lại có lễ vật riêng. Trong đó, lễ vật không thể thiếu là lợn hoặc gà phải có màu lông đen tuyền. Nếu lợn, gà cúng Thánh mà có sợi lông trắng thì năm đó cả làng làm ăn không may mắn...
Tục thờ Tản Viên Sơn Thánh mang đậm tính nhân văn hướng về cội nguồn, thể hiện thể hiện ước vọng chinh phục tự nhiên hướng đến cuộc sống tốt đẹp của con người. Tục thờ Tản Viên Sơn Thánh có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong đời sống tâm linh của nhân dân huyện Ba Vì. Ngài không chỉ là Vị Thành hoàng bảo trợ cho làng xã mà còn được nhân dân suy tôn là Đệ Nhất Phúc Thần, Th¬ượng đẳng tối linh thần và là vị Anh hùng dân tộc, anh hùng khai điền trị thủy, anh hùng khai sáng văn hoá của dân tộc ta từ thủa dựng nước. Với giá trị di sản văn hóa to lớn, ngày 30/01/2018, Tục thờ Tản Viên Sơn Thánh đã được Bộ Văn hóa, thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tại Quyết định số 266/QĐ-BVHTTDL. |
