| Description |
Theo tiếng Sán Dìu, “soọng” nghĩa là xướng, “cô” nghĩa là ca. Hát Soọng cô của người Sán Dìu ở Vĩnh Phúc là loại hình trình diễn dân gian đặc sắc ra đời trong lao động, sản xuất và sinh hoạt cộng đồng người Sán Dìu. Hát Soọng cô chủ yếu là hát đối đáp giao duyên, và hát trong đám cưới. Soọng cô được hát theo sách, có bài bản sẵn. Người đi hát phải thuộc sách hát, họ dẫn câu hát trong sách ra để hát đố, người đáp cũng trích ra những câu hợp cảnh hợp tình để hát đáp câu hỏi. Họ hát những câu hát nói về tình yêu lứa đôi, thiên nhiên, ca ngợi tình nghĩa thủy chung vợ chồng, ca ngợi công lao ông bà, cha mẹ, răn dạy con người sống có đức, có nhân, có hiếu… Theo truyền thống, tục hát soọng cô thường diễn ra vào dịp nông nhàn, sau khi thu hoạch vụ mùa vào tháng 11, tháng Chạp âm lịch hoặc trong các dịp lễ hội, Tết đến Xuân về, đám cưới, hát giao duyên, đón bạn bè, anh em…
Qua khảo sát thực tế, soọng cô của người Sán Dìu có khoảng gần 1.000 bài. Ngôn ngữ trong soọng cô có nguồn gốc dân dã, sử dụng từ tượng hình, tượng thanh khá phong phú và hấp dẫn. Cách xưng hô trong soọng cô thể hiện rõ phương thức diễn xướng hát đối đáp trực tiếp, chủ yếu ở ngôi thứ nhất và thứ hai.
Đặc trưng cơ bản của âm nhạc trong soọng cô thể hiện ở làn điệu có 4 âm, đôi khi có 5 hoặc 6 âm; thang âm 4 có mối quan hệ mật thiết với các thang âm 5 và 6, được xuất hiện nhiều hơn cả và làm nên nét đặc trưng trong việc sử dụng thang âm và điệu hát. Nhịp trong hát soọng cô ổn định về trường độ, thường sử dụng nhịp 2/4, 4/4, đôi khi nhịp tự do. Một đặc trưng nổi bật nữa trong âm nhạc của soọng cô là âm vực không quá lớn, quãng âm luôn kế tiếp nhau đều đều, độ trầm bổng không cao. Các âm a, ư, ơ, ớ, ờ... xuất hiện ở đầu câu hay cuối câu hát chủ yếu đóng vai trò như nốt lấy đà, làm cho các lời ca được thể hiện theo kiểu ngẫu hứng càng làm phong phú thêm tính nhạc.
Với giá trị tiêu biểu, Soọng cô của người Sán Dìu ở các huyện: Lập Thạch, Tam Đảo, Bình Xuyên, thành phố Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2018. |
